Euthanasie en dementie - wat zijn de mogelijkheden?

Euthanasie alvast plannen of in ieder geval vastleggen. Hier heb ik altijd veel discussies over op het spreekuur. Er heerst nog steeds taboe op het levenseinde en de wensen hieromtrent, maar er blijken ook nog steeds veel onduidelijkheden te zijn. Euthanasie is geen normale zorg, blijft (gelukkig) een bijzondere handeling en is geen recht. Leer hier verder meer over de regels, wat kan en wat niet kan en tips over wanneer je het beste aan de bel kan trekken, zeker als dementie in het spel zit.

Er wordt nog steeds niet snel over het levenseinde begonnen. Ook niet door alle huisartsen helaas. Het is toch een onderwerp wat belangrijk is om in een zo vroeg mogelijk stadium te bespreken. Als je huisarts er niet over begint, maar je hebt wel behoefte om hierover te praten, start zelf het gesprek. Meestal is het dan voor de huisarts ook makkelijk om er verder over te spreken.

Veel mensen willen graag van te voren vast leggen dat ze in bepaalde omstandigheden euthanasie willen. Ik ben geen tegenstander van euthanasie. Ik vind dat we het in Nederland goed geregeld hebben. Het is erg overzichtelijk met alle regels en we hebben daar als artsen een goed houvast aan. Zo is het voor mij goed invoelbaar als iemand bij kanker uitzichtloos en ondraaglijk lijdt, mij om euthanasie verzoekt.

Eigen ervaring

Met dementie vind ik het toch een stuk moeilijker. Ik heb in mijn familie twee oma’s gehad met Alzheimer en een opa met Parkinson met een dementieel beeld. Ik heb hen zien aftakelen, veel angsten zien hebben, zich eenzaam zien voelen. Hartverscheurend was het als je je oma weer moest “wegstoppen” of achterlaten achter gesloten deuren op de gesloten PG afdeling. In die tijd (jaren negentig), was er nog niet veel sprake van euthanasie en het kwam bij mijn zwaar gereformeerde opa en oma al helemaal niet in hen op als optie.

Zo krijg ik soms patiënten op het spreekuur die al willen vastleggen dat zij euthanasie willen in bepaalde omstandigheden. Ze willen bijvoorbeeld niet als een kasplantje door het leven gaan, mocht er “ooit IETS gebeuren”.

Zo heb ik veel discussies gevoerd over niet behandelen na een ongeluk (dit was vooral in de tijd toen prins Friso het ski-ongeluk in Oostenrijk kreeg), geen sonde voeding meer geven en dergelijke waarbij je rustig versterft; tot palliatieve sedatie en euthanasie. In de wet staat echter beschreven dat euthanasie alleen kan als je er zelf herhaaldelijk om vraagt en daar wordt het lastig in bepaalde situaties.

Bij dementie blijft het moeilijk en onder artsen is hier vaak een discussie over. Ik zal hier straks een voorbeeld over geven waarom. Ik weet ook nog wel toen wijlen minister Borst een groot voorstander was van dat artsen euthanasie moeten toepassen bij demente bejaarden als die dat hebben vastgelegd voordat ze dement werden. Mijn ervaring is dat als je er bij een patiënt naar vraagt, die in het begin stadium van dementie zit en die het van te voren heeft vastgelegd, ze het vaak nog even willen uitstellen. Er is nog een geboorte van een (achter)kleinkind, of een familielid uit een ander land komt weer even naar Nederland, een kleinkind dat promoveert en ga zo maar door. Je ziet dat patiënten hun grenzen vaak verleggen.

Een gesprek met een van mijn patiënten

Zie zo ook onderstaand gesprek die ik ooit met een patiënt die net tekenen van dementie ontwikkelde, heb gehad:

“Nu nog niet, als het erger wordt. Mijn kleindochter gaat ook nog bevallen en ik wil mijn eerste achterkleinkind zien”.

Als ik later vraag: “Hoe zit het nu met de euthanasie?” Dan ontspint zich vaak het volgende gesprek:

Patiënt: “Euthanasie?”

Ik: “Dat wilde u als u dement zou worden”.

“Oh ja”.

“Wilt u het dan nu?”

“Nee, nu niet hoor; nu wil ik een koekje”.

“Dus u wilt nu nog geen euthanasie”.

“Het sneeuwt hè”.

“Dan doen we het nu nog niet”.

“Wat? Als u het wilt, doet u maar hoor. U weet het ’t beste”. Enzovoorts…

Dan kun je gewoon geen euthanasie meer uitvoeren. Als de familie er bovenop springt van: “Dit had vader/moeder nooit zo gewild”, wordt het echter wel dubbel lastig voor de arts. Veel gehoorde uitspraken van de familie zijn ook: "zo laat je een hond nog niet eens lijden".

De voorwaarden in de wet

Ik probeer dan altijd uit te leggen hoe de wet in elkaar steekt.

De wet zegt dat euthanasie mag worden toegepast, indien er sprake is van uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Dat kan invoelbaar zijn bij dementie. Er moet ook een herhaaldelijk verzoek om euthanasie zijn, dóór de patiënt zelf (en dus niet door de familie, ook niet bij een volmacht, mentorschap of iets dergelijks). Bij iemand met dementie is dat erg moeilijk. Deze vergeet ook dat hij of zij het moet vragen. Als er ook maar enige twijfel is over de wilsbekwaamheid van de patiënt, is het ook al niet mogelijk.

Een wilsverklaring opstellen is op zich goed, omdat je hierdoor nadenkt over wat je wel en niet zou willen. Aan de wilsverklaring kunnen echter geen rechten worden ontleend. Ook als je geen wilsverklaring hebt en je wilt euthanasie, is dit mogelijk. Het gaat om een "dossieropbouw" bij de arts, waarin de gesprekken met het herhaaldelijk verzoek wordt omschreven.

Dus, hoe moeilijk het ook is, bespreek zo snel mogelijk je wensen en kijk hoe je hier het beste mee om kunt gaan. Het is moeilijk, en blijft moeilijk, maar als je er te laat aan begint, wordt het nog moeilijker.

NB in onderstaand filmpje zie je hoe de dochter van een dame met dementie haar wil op video heeft vastgelegd. Hiermee kun je euthanasie nog steeds niet afdwingen. Het geeft echter wel mooi de wens weer. En het kan ook de arts in zijn of haar beslissing helpen.

Reactie plaatsen